Kategoria: Polscy podróżnicy i odkrywcy
WYBITNY ZNAWCA ANJÓW
Wybitnym znawcą Ajnów i ich kultury stał się zesłany w 1886 r. na Sachalin na 15 lat Bronisław Piłsudski (21 IX 1866—17 V 1918), głośny później etnograf. W ciągu wielu lat pobytu na Sachalinie podjął on również, podobnie jak niektórzy ze wspomnianych wyżej zesłańców, gruntowne i wszechstronne studia etnograficzne nad ludem autochtonicznym tej wyspy. Poznał dobrze języki miejscowe — gilacki, oroczoński, oraz obydwie gwary Ajnów — północną i południową. Zbierał materiały do słowników tych języków oraz teksty bajek i pieśni. Prowadził też obserwatorium meteorologiczne, gromadził zbiory przyrodnicze, założył bibliotekę.W roku 1899, dzięki wstawiennictwu Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, został mianowany kustoszem muzeum we Władywostoku. Tutaj kontynuował swoje studia, jeszcze w szerszym zakresie, gdyż oprócz Ajnów badał ponadto Gilaków żyjących nad ujściem Amuru i Goldów nad dolnym biegiem Sungari (Sung-ciang).
Z INICJATYWY AKADEMII NAUK
W latach 1903—05, z inicjatywy Akademii Nauk w Petersburgu i Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, udał się ponownie na Sachalin, by kontynuować studia nad Ajnami i nad Gilakami, mieszkającymi częściowo na północy Sachalinu. W związku z tą wyprawą przebywał również kilka miesięcy w Japonii, na Hokkaido, wśród tamtejszych Ajnów. Te ostatnie studia umożliwiła mu między innymi pomoc prof. W. Kotwiczą, wówczas członka Rosyjskiego Komitetu Badań Azji Środkowej i Wschodniej.Piłsudski zostawił bogaty dorobek naukowy, publikowany jednak głównie w językach obcych. Jego prace, obejmujące bardzo szeroką i podstawową dla badanego przezeń regionu geograficznego tematykę, ukazały się między innymi w wydaniu rosyjskim encyklopedii Brock- hausa (artykuł o Ajnach), w czasopismach „Anthropos”, „Globus”, „Revue d’Ethnographie et de Sociologie”, „Bul- letin et Memoires de la Sociśte d’Anthropo!ogie”, „Folk- -Lore” i „American Folklore Journal”. Za te prace otrzymał medal Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. Zostały też one wysoko ocenione w wydawnictwie Akademii Nauk ZSRR Tichij Okiean, wydanym w Leningradzie w 1926 r. (na s. 162 w rozdz. Russkije naucznyje 164 issliedowatieli).
NAJMŁODSZY Z WYMIENIONEJ GRUPY
Pomimo cytowanych wyżej ocen i osiągnięć, pod koniec życia wystąpiły u badacza objawy silnej depresji, zapewne pod wpływem nieuleczalnej choroby. Znalazłszy się w czasie pierwszej wojny światowej w Paryżu zakończył życie samobójstwem, rzucając się z mostu do Sekwany. Najmłodszy z wymienionej ostatnio grupy badaczy, geolog Konstanty Wołłosowicz (1869—25 IX 1919) prowadził również na Syberii na przełomie XIX i XX w. badania geologiczne, paleontologiczne, geograficzne i archeologiczne. Były to zresztą badania tak wszechstronne, że nawet powyższe wyliczenie dziedzin nauki, w których się wypowiadał, nie określa jeszcze w pełni charakteru jego działalności. Przeprowadzał bowiem jednocześnie obserwacje meteorologiczne, dokonywał zdjęć topograficznych marszruty, a nawet wniósł pewien wkład do zagospodarowania Syberii oraz do zbadania możliwości żeglugowych na Morzu Arktycznym wzdłuż tzw. Przejścia Północno-Wschodniego.
ROSYJSKA WYPRAWA POLARNA
Wiadomo o trzech co najmniej ekspedycjach Wołłosowicza do północnej Jakucji i na wyspy na Morzu Arktycznym. Pierwszą była tzw. rosyjska wyprawa polarna, która wyruszyła 10 VII 1900 r. z Kronsztadu na statku „Zaria” pod kierownictwem Edwarda Tolla. Wołło- sowicz wziął w niej udział w charakterze geologa. Jednym z głównych celów wyprawy miało być odnalezienie legendarnej Ziemi Sannikowa na północ od Wysp Nowosyberyjskich. Po przezimowaniu z 1900 na 1901 r. na półwyspie Tajmyr, wyprawa przybyła na wiosnę 1901r. na Wyspy Nowosyberyjskie, gdzie Wołłosowicz rozpoczął badania geologiczne, Toll zaś bezowocne poszukiwania Ziemi Sannikowa. Na tych też wyspach wyprawa ponownie przezimowała z 1901 na 1902 r.
KONTYNUACJA BADAŃ GEOLOGICZNYCH
Wołłosowicz, który nie towarzyszył Tollowi na Wyspę Bennetta, wrócił z wyprawy szczęśliwie i zdał z niej sprawozdanie w dwóch publikacjach ogłoszonych przez Akademię Nauk i Rosyjskie Towarzystwo Mineralogiczne . W roku 1908 Akademia Nauk zleciła Wołłosowiczowi kontynuowanie badań geologicznych Czerskiego i Tolla na dalekiej północy Jakucji oraz na wyspach sąsiednich. W toku tej wyprawy Wołłosowicz przeprowadzał też poszukiwania paleontologiczne, w wyniku których odkrył między innymi szczątki mamuta koło rzeki Sanga-Jurach. Przeszedł też Góry Charaułachskie koło ujścia Leny, w których odkrył kilka lodowców. W tym samym roku Wołłosowicz przeprowadzał badania na wyspach Lachowskich, Faddiejewskiej i Nowej Syberii.
WNIOSKI Z PUBLIKACJI
Jak można wnioskować z cytowanej wyżej publikacji Akademii Nauk ZSRR pt. Jakutia, powierzone mu zadanie Wołłosowicz wykonał z powodzeniem, jednakże pełne wyniki jego prac wykonanych na tej wyprawie nie zostały do dzisiaj ogłoszone. Częściowe sprawozdanie o treści paleontologicznej, dotyczące wykopanego przez niego na wyspie Wielka Lachowska mamuta, odnosi się zapewne do tej wyprawy . Ponadto w roczniku 1909 „Izwiestii” Akademii Nauk” (ser. VI, i III) ukazała się jego praca pt. Razkopki Sanga-jurachskogo mamonta w 1908 godu.Cytowany wyżej wybitny radziecki uczony i badacz polarny R. Samojłowicz w swojej pracy L’activite scien- tifiąue des revolutionnaires pólonais en Siberie wspomina również o ekspedycjach Wołłosowicza do Jakucji ok. 1912 r.
CEL PODRÓŻY POLAKÓW
Z natury rzeczy najwięcej Polaków podróżowało po rozległych wtedy obszarach przychylnego Polakom imperium osmańskiego. W wymienionym wyżej okresie najwybitniejszą spośród Polaków rolę w tureckim życiu naukowym i gospodarczym odegrał zapewne wychowanek Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie Karol Brzozowski (Kara Andżi; 28 IX 1821—5 XI 1904), uczestnik walk wolnościowych 1848 r. i późniejszych, znany pisarz, poeta, dramaturg, o nader szerokich zainteresowaniach intelektualnych i o niezmiernie urozmaiconym życiorysie. Działalność jego zresztą była tak różnorodna, zarówno na polu literackim, jak i naukowym oraz gospodarczym, że trudno zakwalifikować go ściśle do którejkolwiek z grup zawodowych.
WYPRAWA DO KURDYSTANU
W roku 1869 wyruszył na wyprawę do na pół niepodległego wówczas Kurdystanu, w czasie której badał góry Zagros, dzielące Wyżynę Irańską od nizin Mezopotamii. Zwiedziwszy szczegółowo obszar leżący pomiędzy As-Sulajmaniją na południu a Al-Amadiją na północo-zachodzie, Brzozowski dokonał wielu wejść na szczyty mijanych po drodze pasm górskich, w tym między innymi na szczyt Pir Omar Gudrun. Dał również opis geograficzny przebytego terenu i sporządził jego mapę. Sprawozdanie francuskie z tej wyprawy pt. Itineraire de Suleimanieh & Amadieh, do którego załączona była wspomniana wyżej mapa, ukazało się dopiero w 1892 r. w paryskim „Bulletin de la Societś de Gśographie” (ser. VII, t. XIII, 1892). Prace te zostały wysoko ocenione, między innymi przez znanego geografa niemieckiego W. Siewersa.
Loading ...